Polska firma koordynatorem projektu dla jednej z najważniejszych misji Europejskiej Agencji Kosmicznej

14 czerwca 2024

Firma inżynierii kosmicznej Sener Polska przyjęła rolę koordynatora budowy systemu dla misji ARIEL, jednego z największych i najważniejszych projektów Europejskiej Agencji Kosmicznej ostatnich lat. Inżynierowie z Polski rozwijają mechanizmy Anteny Średniego Zysku (ang. Medium Gain Antenna), która pomoże nam lepiej poznać zidentyfikowane planety znajdujące się poza Układem Słonecznym. Prace nad projektem mają potrwać do marca 2026 roku.

Głównym celem misji Ariel jest badanie tzw. egzoplanet czyli planet znajdujących się poza Układem Słonecznym. W ramach kontraktu z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA) Sener Polska, przy współpracy z firmą-matką Sener Aeroespacial jest odpowiedzialny za zaprojektowanie, opracowanie oraz wykonanie testów instrumentu Medium Gain Antenna (MGAMA), czyli Anteny Średniego Zysku. Umożliwi ona przesyłanie informacji pomiędzy satelitą a Ziemią.

Instrument ten składa się z:

anteny (ARA - Antenna Reflector Assembly), odbierającej i wysyłającej sygnały w paśmie X, czyli w zakresie częstotliwości używanym do komunikacji kosmicznej,
mechanizmu obrotowego (APM - Antenna Pointing Mechanism) pozwalającego ustawiać antenę w odpowiednim kierunku. Mechanizm opiera się na użyciu dwóch silników krokowych wraz z przekładnią planetarną (DTA - Detent Torque Actuators stworzone przez Sener Aeroespacial), które precyzyjnie kontrolują ruch anteny. Do APM wlicza się także mechanizm przytrzymująco-zwalniający HDRM.
modułu elektronicznego (APME - Antenna Pointing Mechanism Electronics) sterującego silnikami, które z kolei ustawiają antenę.

Sener odpowiada za dostarczenie modeli lotnych tego instrumentu, czyli ostatecznych wersji urządzeń, które polecą w kosmos jako część sondy Ariel.

Pierwszy kamień milowy w projekcie Ariel osiągnięty

W ramach projektu Ariel, Sener Polska wykorzystuje przede wszystkim swoje dotychczasowe obszary specjalizacji, na przykład mechanizmy przytrzymująco-zwalniające, takie jak HDRM, które już znalazły zastosowanie w innych misjach ESA. Pracujący nad MGAMA zespół stoi też przed wyzwaniem: urządzenie, które będzie ciągle wystawione na promieniowanie słoneczne musi być wytrzymałe na wysokie temperatury. Co więcej, na aktualnym etapie projektu zakłada się, że obciążenie podczas startu może być równie wymagające dla podsystemu elektronicznego, jak i dla samej anteny, co należy uwzględnić podczas fazy projektowania.

Obecnie Medium Gain Antenna znajduje się w fazie projektu wstępnego. W drugiej połowie maja osiągnęliśmy kamień milowy podsumowujący ten etap, tak zwany PDR, czyli Preliminary Design Review. Dostarczenie modeli lotnych zaplanowane jest na marzec 2026. Poprzedzone będzie wykonaniem kampanii testowej, a jeszcze wcześniej dostarczeniem modeli inżynieryjnych poszczególnych podsystemów.

- wskazuje Katarzyna Okulska-Gawlik, Project Manager projektu Ariel w Sener Polska.

Prowadzony aktualnie Preliminary Design Review (PDR), to etap w rozwoju projektu, podczas którego sprawdza się, czy wstępny projekt systemu spełnia wszystkie wymagania i założenia. Jest to moment, w którym ocenia się także, czy projekt jest gotowy do przejścia do bardziej szczegółowego etapu planowania i budowy.

Rosnące znaczenie polskich firm w ESA

W pracach nad Ariel, Sener Polska po raz pierwszy w swojej historii przyjmuje pozycję koordynatora, odpowiedzialnego za dostarczenie całego systemu. To kolejny krok na biznesowej ścieżce rozwoju firmy, która rozpoczęła się od prac związanych z opracowywaniem pojedynczych komponentów i mechanizmów. Jak podkreśla Beatriz Pérez, dyrektor generalna Sener Polska, pozyskiwanie takich zleceń pokazuje mocną pozycję Polski w ESA:

Współpraca z Europejską Agencją Kosmiczną przy jej najważniejszych misjach, to efekt długoterminowych działań w zakresie rozwoju zespołu i inwestycji w nowe technologie. Przejmując odpowiedzialność za całe systemy, tak jak w przypadku Ariel, rozwijamy umiejętności zarządzania złożonymi projektami i kontrolowania jakości. Ten postęp umacnia naszą pozycję jako cenionego partnera w dziedzinie projektów kosmicznych, a zdolność do tworzenia kompleksowych systemów otwiera drzwi do przyszłych, jeszcze bardziej zaawansowanych przedsięwzięć.

Według danych Związku Pracodawców Sektora Kosmicznego, w trakcie dziesięciu lat członkostwa w ESA polskie podmioty zrealizowały kontrakty na ponad sto milionów euro, z czego 150 firm bezpośrednio pozyskiwało kontrakty od agencji, a drugie tyle miało w nie wkład jako podwykonawcy. Początkowo istotną rolę w realizacji kontraktów z ramienia ESA odgrywały programy wsparcia, takie jak Polish Incentive Scheme, realizowany od 2012 do 2019 roku, jednak po jego zakończeniu polskie podmioty musiały konkurować w przetargach na równi z innymi członkami agencji. Dziś Polacy biorą udział w ponad połowie kluczowych misji ESA, a w bazie przetargowej agencji zarejestrowane jest ponad 400 polskich firm.

***

O misji ARIEL

Głównym celem misji Ariel jest badanie tzw. egzoplanet czyli planet znajdujących się poza układem słonecznym. Jej serce będzie stanowił teleskop, umożliwiający analizę spektralną, to jest pomiar promieniowania atmosfery egzoplanet. Dzięki analizom, których dokonają instrumenty badawcze umieszczone na sondzie Ariel, naukowcy będą mogli zdobyć informacje pozwalające na zbadanie genezy i ewolucji tych ciał niebieskich. Teleskop Ariel ma również pomóc w zbadaniu planet w naszym własnym Układzie Słonecznym: Wenus czy Marsa. Te dane w połączeniu z wynikami badań egzoplanet pozwolą na zgłębienie tajemnic powstawania planet i ich atmosfer, a także na opracowanie modeli, które umożliwią nam lepsze zrozumienie zjawisk zachodzących w kosmosie i ułatwią zidentyfikowanie warunków, które mogłyby sprzyjać powstaniu tam życia. Start misji zaplanowany jest na 2029 rok.

O Sener Polska

Sener Polska jest firmą inżynierii kosmicznej i częścią działającej w ponad 50 krajach grupy Sener. Warszawski oddział firmy rozpoczął swoją działalność w 2006 roku, a od 2012 specjalizuje się wyłącznie w projektach sektora kosmicznego. Działalność Sener Polska opiera się na dwóch grupach produktów: mechanizmach do zastosowań kosmicznych, obejmujących mechanizmy przytrzymująco-rozkładające, pozycjonujące oraz do zastosowań specjalnych, a także naziemne urządzenia wspomagające (MGSE) niezbędne w transporcie i montażu satelitów oraz statków kosmicznych. Sener Polska odpowiada za projektowanie, budowę, testy oraz montaż urządzeń dla misji największych, międzynarodowych organizacji kosmicznych: ESA, NASA, ESO oraz integratorów, m.in. Airbus oraz OHB. Firma bierze udział w kluczowych misjach naukowych, takich jak: JUICE, Euclid, Athena, PROBA-3, e.Deorbit, ExoMars, ELT oraz przedsięwzięciach komercyjnych, jak IBDM.

Poglądy wyrażone w niniejszym tekście w żaden sposób nie może być traktowany jako odzwierciedlenie oficjalnej opinii Europejskiej Agencji Kosmicznej.